Nowe postępowania wobec instytucji finansowych

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) ogłosił niedawno wszczęcie postępowań wyjaśniających w sprawie praktyk mogących naruszać zbiorowe interesy konsumentów wobec dwóch instytucji pożyczkowych oraz pośrednika kredytu konsumenckiego. Z komunikatu wynika również, że urząd prowadzi obecnie podobne postępowania wobec siedmiu instytucji pożyczkowych.

Celem działań UOKiK jest zbadanie sposobu, w jaki przedsiębiorcy oferują klientom niefinansowe usługi dodatkowe – m.in. pakiety medyczne, językowe czy ubezpieczeniowe – towarzyszące produktom kredytowym.

Konsument nie zawsze świadomy oferty

Zgodnie z informacjami przekazanymi przez urząd, sposób prezentowania tych usług może wprowadzać konsumentów w błąd. UOKiK wskazał, że „konsumenci nie byli świadomi, iż wraz z kredytem sprzedawano im także inne produkty, ani nie znali kosztów tych usług dodatkowych”.

Zdaniem Prezesa UOKiK takie praktyki mogą prowadzić do obejścia przepisów o maksymalnych pozaodsetkowych kosztach kredytu, co w konsekwencji zwiększa całkowity koszt zobowiązania po stronie konsumenta.

Pozaodsetkowe koszty kredytu – istota problemu

Zagadnienie pozaodsetkowych kosztów kredytu stanowi wciąż poważne wyzwanie dla sektora pożyczkowego. Przepisy ustawy o kredycie konsumenckim przewidują, że do całkowitego kosztu kredytu wlicza się koszty usług dodatkowych, jeżeli ich nabycie jest niezbędne do uzyskania kredytu. Oznacza to, że jeżeli konsument nabywa dodatkową usługę dobrowolnie, jej koszt nie powinien być wliczany do całkowitego kosztu kredytu.

W praktyce jednak rozróżnienie między usługą dobrowolną a niezbędną bywa niejednoznaczne. Kluczowe jest, aby zgoda klienta była świadoma, poprzedzona pełną informacją o warunkach i skutkach zakupu usługi. Brak transparentności w tym zakresie może prowadzić do ryzyka naruszenia przepisów lub uznania działań przedsiębiorcy za sprzeczne z dobrymi obyczajami.

O dobrowolności nabycia danej usługi możemy mówić, gdy zgoda na zawarcie umowy była wyrażona przez klienta świadomie, oparta została na możliwości wyboru (kupuję lub nie), a także poprzedzona udzieleniem informacji na temat tego produktu. Przedsiębiorca zatem musi zapewnić transparentność oferty dodatkowej – klient powinien znać warunki i skutki zwarcia takiej umowy.

Niejasność regulacyjna i obowiązki informacyjne

Obecne przepisy ustawy o kredycie konsumenckim nie określają wprost, jak instytucje pożyczkowe powinny informować o usługach dodatkowych, by zachować wymóg dobrowolności. Co więcej, formularz informacyjny dotyczący kredytu konsumenckiego nie musi zawierać informacji o usługach nabywanych dobrowolnie.

Ustawa nakłada obowiązek informowania w formularzu informacyjnym wyłącznie o usługach, których zawarcie jest niezbędne do uzyskania kredytu lub uzyskania go na określonych warunkach. W rezultacie przedsiębiorcy działają w warunkach niepewności regulacyjnej, co zwiększa ryzyko wszczęcia przez UOKiK postępowań wyjaśniających.

Czy działania przedsiębiorców naruszają zbiorowe interesy konsumentów?

Z komunikatu UOKiK nie wynika, że przedsiębiorcy złamali prawo – urząd jedynie wskazuje, że procesy pożyczkowe mogą być nie dość przejrzyste i nie eksponują wystarczająco informacji o kosztach usług dodatkowych.

W takim wypadku należy zastanowić się, czy Prezes UOKIK może postawić wskazanym przedsiębiorcom zarzut naruszenia zbiorowych interesów konsumentów. Wydaje się to wątpliwe. Aby uznać praktykę za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, musi być ona sprzeczna z prawem lub dobrymi obyczajami. Według orzecznictwa sprzeczność z prawem występuje wtedy, gdy przedsiębiorca nie dopełnia obowiązku nałożonego na niego na mocy aktu prawnego. Tymczasem z analizy komunikatu wynika, że przedsiębiorcy nie naruszyli bezwzględnie obowiązujących przepisów prawa. Można przypuszczać, że UOKiK będzie próbował wykazać, iż działania firm mają na celu obejście przepisów o limitach kosztów kredytu.

Potencjalne konsekwencje dla rynku

Obserwacja dotychczasowych działań Prezesa UOKIK skłania do stwierdzenia, iż będzie on zmierzał raczej do wykazania, że działania przedsiębiorców mają na celu obejście przepisów prawa o maksymalnych pozaodsetkowych kosztach kredytu.

Skutki takich postępowań mogą wykraczać poza działania samego UOKiK. Coraz częściej obserwuje się bowiem wpływ postępowań prowadzonych przez urząd na relacje nadzorcze Komisji Nadzoru Finansowego (KNF) wobec instytucji nadzorowanych. W skrajnych przypadkach może to prowadzić nawet do wszczęcia postępowania kontrolnego lub cofnięcia zezwoleń na świadczenie usług finansowych.

Temu ostatniemu zagadnieniu – przyjrzymy się bliżej w następnym artykule, do którego lektury już dziś zachęcam.

Wnioski

Aktualne działania UOKiK pokazują, że granica między legalnym oferowaniem usług dodatkowych a próbą obejścia przepisów nie jest wystarczająco wyraźna. Przedsiębiorcy działający na rynku pożyczkowym powinni zatem położyć szczególny nacisk na transparentność, jasność komunikacji i dokumentowanie dobrowolności decyzji klienta.

Nie chodzi jedynie o formalne wypełnienie obowiązków informacyjnych, ale o budowanie zaufania w relacjach z konsumentami i organem nadzoru.

9 grudnia 2025 r. o godz. 10:00 zapraszam na spotkanie online na temat „Nowa ustawa o kredycie konsumenckim 2025 – jak przygotować instytucję finansową na skutki CCD II” .