Prawo do wcześniejszej spłaty kredytu lub pożyczki stanowi jeden z ważnych elementów ochrony konsumenckiej, przewidzianej w ustawie z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U. z 2023 r. poz. 1028). Zgodnie z art. 48 ust. 1 tej ustawy, konsument ma prawo w każdym czasie do spłaty całości lub części kredytu przed terminem określonym w umowie. Co więcej, jak stanowi art. 49 ust. 1 tej ustawy, wcześniejsza spłata kredytu rodzi po stronie kredytodawcy obowiązek proporcjonalnego obniżenia całkowitego kosztu kredytu.

Jak wynika z ustaleń Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKIK), firma Profi Credit Polska S.A. stosowała model obsługi kredytów, który w sposób systemowy utrudniał – a w niektórych przypadkach wręcz uniemożliwiał – skorzystanie przez konsumentów z prawa do wcześniejszej spłaty.

Zastrzeżenia organu kontroli wzbudziły m.in.:

• konieczność jednorazowej spłaty całkowitej kwoty do zapłaty, bez uwzględnienia skróconego okresu kredytowania;
• brak możliwości dokonania częściowej nadpłaty, co pozbawia konsumentów prawa wynikającego z literalnego brzmienia ustawy;
• blokowanie nadpłaconych środków do momentu zapadalności przyszłych rat – co w praktyce uniemożliwia zmniejszenie zobowiązania i nie wpływa na obniżenie kosztu kredytu.

Zastosowany przez Profi Credit model „wszystko albo nic” sprawia, że konsument nie może efektywnie skorzystać z ustawowych mechanizmów obniżenia kosztów finansowania, mimo że realnie chce dokonać wcześniejszej, czy to częściowej, czy całościowej spłaty.

Zgodnie z przyjętą wykładnią art. 48 ust. 2 ustawy o kredycie konsumenckim, kredytodawca nie może uzależniać wcześniejszej spłaty od spełnienia dodatkowych warunków, których nie przewiduje ustawa. Tymczasem, zdaniem UOKIK, praktyki Profi Credit faktycznie ograniczały taką możliwość.

Jak zauważył Prezes UOKiK, utrudnianie wcześniejszej spłaty godzi w interesy ekonomiczne konsumentów, ponieważ odbiera im możliwość ograniczenia kosztu kredytu – co jest celem wyraźnie wskazanym przez ustawodawcę.

W swoim stanowisku, wyrażonym w toku postępowania, Profi Credit podkreśliła, iż zgodnie z literalnym brzmieniem art. 52 ustawy o kredycie konsumenckim, dokonuje rozliczenia pożyczki w ustawowym terminie 14 dni od dnia „spłaty kredytu w całości”.

Spółka podniosła także, że na gruncie ustawy o kredycie konsumenckim, ustawodawca nie przyznał konsumentowi prawa do żądania od kredytodawcy informacji o kosztach przedterminowej spłaty, ani też nie nałożył na kredytodawcę obowiązku udzielenia odpowiedzi na żądanie podania takich informacji w określonej formie i czasie.

UOKIK w swojej decyzji wskazuje natomiast, że: „przyjąć należy, że w wyniku przedterminowej spłaty kredytu kredytobiorca (konsument) przestaje być zobowiązany do uiszczenia świadczeń naliczonych za okres od dnia spłaty (bez tego dnia) do umownego terminu zwrotu kredytu (włącznie z tym dniem), gdyż świadczenia takie przestają być objęte umową o kredyt konsumencki.” Tym samym konsument nie ma obowiązku zapłaty całkowitej kwoty do spłaty, a tylko część obliczoną po redukcji kosztów, których nie powinien ponosić w związku z rozliczeniem w myśl art. 49 ustawy o kredycie konsumenckim. Natomiast w przypadku zaistnienia nadpłaty po stronie konsumenta, pożyczkodawca jest zobowiązany zwrócić odpowiednią kwotę.

W związku z ustaleniem naruszenia zbiorowych interesów konsumentów, Prezes UOKiK:

• nakazał Profi Credit zaprzestanie stosowania zakwestionowanych praktyk,
• nałożył na ten podmiot karę pieniężną w wysokości 10 399 882 zł.

Decyzja (RWR 1/2025) ma charakter nieprawomocny, co oznacza, że przysługuje od niej odwołanie do sądu ochrony konkurencji i konsumentów. Niemniej jednak sama jej treść stanowi ważny sygnał dla całego rynku pożyczkowego, jak interpretować przepisy ustawy dotyczące wcześniejszej spłaty zobowiązania.